Hôm qua 24.8, tờ South China Morning Post có bài viết về việc sau khi Bộ Ngoại giao Mỹ chính thức đưa ra quan điểm về Biển Đông, Trung Quốc tìm cách đối thoại trở lại với các nước ASEAN để cùng thảo luận các vấn đề liên quan vùng biển này. Trong đó, có cả việc thúc đẩy đàm phán Bộ quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC).
Nói một đàng, làm một nẻo
Theo bài báo trên, quan chức Trung Quốc kêu gọi các thành viên ASEAN làm việc với Bắc Kinh, cần nối lại các cuộc đàm phán COC càng sớm càng tốt để “cho thấy một số tiến bộ”. Cũng theo quan chức này, Trung Quốc không muốn quá trình hợp tác vừa nêu bị “xâm hại” bởi quốc gia không tham gia thương lượng. Dù đại diện Trung Quốc không đề cập “quốc gia không tham gia thương lượng” là nước nào, nhưng giới quan sát không khó để nhận ra sự ám chỉ nhằm vào Mỹ.
Bộ trưởng Quốc phòng Philippines Delfin Lorenzana hôm qua 24.8 khẳng định yêu sách chủ quyền "
đường lưỡi bò" của Trung Quốc nuốt trọn gần hết Biển Đông là “bịa đặt”, theo AFP. “Cái gọi là quyền lịch sử đối với những khu vực nằm trong yêu sách đường lưỡi bò của Trung Quốc không hề tồn tại, ngoại trừ trong trí tưởng tượng của họ”, AFP dẫn lời ông Lorenzana phát biểu.
Trước đó, ngày 21.8, Philippines gửi công hàm ngoại giao, phản đối lực lượng cảnh sát biển Trung Quốc “tịch thu bất hợp pháp” các thiết bị đánh bắt cá thả nổi trên biển gần Scarborough hồi tháng 5.
Phúc Duy
Tuy nhiên, khác với những thông điệp được bài báo dẫn chứng ở trên, Bắc Kinh gần đây vẫn liên tục có nhiều động thái gây quan ngại. Cụ thể, quân đội nước này đang tổ chức cuộc tập trận ở phía bắc Biển Đông từ ngày 24 - 29.8, và những ngày tới còn có một cuộc tập trận khác ở khu vực
quần đảo Hoàng Sa thuộc chủ quyền Việt Nam nhưng bị Trung Quốc chiếm đóng trái phép.
Mới đây, hồi đầu tháng 8, Bắc Kinh đã điều động oanh tạc cơ H-6J đến đảo Phú Lâm thuộc quần đảo Hoàng Sa. Trước đó, vào tháng 7, Trung Quốc cũng điều động các oanh tạc cơ H-6J và H-6G cùng một số loại máy bay khác tiến hành tập trận ở khu vực Biển Đông. Các động thái điều động oanh tạc cơ H-6G và H-6J được giới chuyên gia quốc tế đánh giá là gây ra nhiều quan ngại và đe dọa an ninh khu vực.
Ngày 24.8, trả lời Thanh Niên về việc
Trung Quốc liên tục tổ chức tập trận ở Biển Đông, PGS-TS Stephen Robert Nagy (Đại học Cơ Đốc giáo quốc tế - Nhật Bản, Học giả tại Quỹ Châu Á - Thái Bình Dương ở Canada) nhận xét: “Trung Quốc tiếp tục tiến hành nhiều cuộc tập trận với mức độ ngày càng tăng ở Biển Đông nhằm gửi thông điệp đến Mỹ và các bên liên quan trong khu vực rằng Trung Quốc sẽ không từ bỏ theo đuổi những gì mà Bắc Kinh xem là lợi ích cốt lõi”.
TS Nagy cho rằng Trung Quốc sẽ còn tiến hành nhiều cuộc tập trận khi càng đến gần ngày bầu cử Tổng thống Mỹ nhằm khẳng định “ý chí” của Bắc Kinh trong bối cảnh bị Washington gia tăng áp lực. Không chỉ nhằm vào Mỹ, ông Nagy còn nhận xét: “Động thái này của Trung Quốc đồng thời để tăng cường vị thế trong quá trình đàm phán COC với các nước ASEAN”.
Lắm chiêu nhiều trò
Liên quan COC, Bắc Kinh cũng đang có những chiêu trò hòng “đắc lợi”. Cụ thể, ngày 1.8, tờ South China Morning Post đưa tin Trung Quốc đã thay đổi thuật ngữ trong một quy định hàng hải của nước này. Qua đó, Bắc Kinh định nghĩa lại vùng biển nằm giữa đảo Hải Nam và quần đảo Hoàng Sa là khu vực hàng hải “gần bờ” thay vì “xa bờ”.
PLA tổ chức tập trận ở nhiều vùng biển
Từ ngày 24 - 29.8, quân đội Trung Quốc (PLA) tiến hành cuộc tập trận ở Biển Đông, theo thông báo do Cục Hải sự Quảng Đông đưa ra ngày 23.8. Các tọa độ giới hạn khu vực tập trận được nêu trong thông báo cho thấy khu vực tập trận nằm ở phía bắc Biển Đông, gần tỉnh Quảng Đông. Thông báo mới đánh dấu Trung Quốc cùng lúc tiến hành 2 đợt tập trận ở Biển Đông. Ngày 21.8, Cục Hải sự Hải Nam thông báo từ 0 giờ ngày 24.8 đến 24 giờ ngày 29.8 sẽ có cuộc tập
quân sự ở Biển Đông tại vùng biển được giới hạn bởi 8 tọa độ. Trên Google Maps, các tọa độ cho thấy khu vực tập trận bao phủ một số thực thể trong quần đảo Hoàng Sa thuộc chủ quyền Việt Nam. Trước đó, ngày 20.8, website của PLA đăng vài bức ảnh với chú thích một khu trục hạm đã diễn tập ở Biển Đông trong tháng này. Ngoài ra, Bắc Kinh nhật báo ngày 16.8 đưa tin tàu hộ vệ tên lửa Huệ Châu thuộc đơn vị đồn trú PLA ở Hồng Kông tập trận bắn đạn thật ở Biển Đông.
Bên cạnh đó, PLA đang tiến hành cuộc tập trận quy mô lớn ở Hoàng Hải từ ngày 22 - 26.8 và 2 cuộc diễn tập ở Bột Hải, trong đó có một cuộc kéo dài cả tuần, đến ngày 28.8. Giáo sư Srinkath Kondapalli thuộc Đại học Jawaharlal Nehru (Ấn Độ) nhận định PLA vẫn hay tiến hành tập trận từ khu vực này đến khu vực khác, nhưng việc tổ chức nhiều cuộc tập trận quy mô lớn cùng lúc tại các khu vực khác nhau là bất thường, theo tờ South China Morning Post.
Văn Khoa
Phân tích động thái này, TS Nagy nhận định đây là cách Trung Quốc củng cố cho các yêu sách chủ quyền mà Bắc Kinh đưa ra ở Biển Đông bằng cách tự đặt ra quyền kiểm soát hành chính cho vùng biển. Bắc Kinh có lẽ đang hướng đến mục tiêu là tự thiết lập một hồ sơ pháp lý để hợp pháp hóa tuyên bố chủ quyền trên Biển Đông.
“Bằng cách thay đổi thuật ngữ như trên, Trung Quốc muốn “vẽ lại” tính pháp lý của vùng biển nhằm có khả năng tiếp cận tối đa, đồng thời hạ thấp bất cứ điều nào trong COC có thể gây bất lợi cho Bắc Kinh. Cho nên, các nước ASEAN cần nhận thức rõ chiêu trò “tằm ăn dâu” của Trung Quốc, để từ đó cùng phối hợp ứng phó nhằm không để COC bị suy yếu sau này”, TS Nagy phân tích.
Bên cạnh đó, Bắc Kinh gần đây cũng đã công bố thành lập 2 cơ quan hành chính cấp quận - huyện để kiểm soát các quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa của Việt Nam.